Bệnh quai bị là bệnh truyền nhiễm cấp tính do một loại virus gây ra bệnh thường xảy ra ở mọi lứa tuổi và phổ biến nhất ở trẻ em. Vậy nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết bệnh quai bị ở người lớn như thế nào?

• Những nguyên nhân khiến bạn giảm cân mãi không thành công
• Cảnh báo: Dịch sốt xuất huyết bắt đầu bùng phát gia tăng tại Hà Nội
• Cập nhật: Đã đình chỉ công tác hai nhân viên y tế vụ khoan nhầm cẳng chân cho bệnh nhân gãy đốt sống ngực!

Bệnh quai bị là gì?

Quai bị thường do virus họ Paramyxovirus gây ra, trẻ em độ tuổi từ 5 – 14 tuổi thườn hay mắc bệnh và thường không xảy ra ở trẻ em dưới 1 tuổi nhờ sự miễn dịch thụ động ở người mẹ truyền qua. Biểu hiện của bệnh này là sưng đau tuyến nước bọt đôi khi kèm theo viêm tuyến sinh dục, viêm màng não, viêm tụy và một số cơ quan khác.

Ngoài ra, bệnh quai bị dễ dàng truyền nhiễm từ người này sang người khác thông qua đường hô hấp như:

• Nước bọt
• Ho,
• Hắt hơi
• Dùng chung những vật dụng cá nhân.

Bệnh quai bị có nguy cơ lây lan cao và trở thành dịch bệnh xảy ra khắp nơi. Đặc biệt là ở những nơi tập thể đông đúc như: trường học, nhà trẻ, khu vui chơi… Ngoài ra vào mùa Đông và mùa Xuân bệnh quai bị càng phát tán do nhiệt độ bị hạ thấp nên mầm bệnh dễ phát tán.

Nguyên nhân và biểu hiện của bệnh quai bị ở người lớn

Nguyên nhân biểu hiện bệnh quai bị ở người lớn

Nguyên nhân xuất phát bệnh quai bị là do virus thuộc nhóm Paramyxovirus. Đây là một loại virus có tốc độ lây nhiễm rất cao. Cụ thể những con đường lây nhiễm của bệnh:

• Tiếp xúc trực tiếp với người bệnh.
• Do người bệnh ho, hắt hơi, virus sẽ lan truyền trong môi trường không khí.
• Ăn uống chung với người mắc bệnh.
• Dùng chung những vật dụng cá nhân như khăn mặt, bàn chải đánh răng, quần áo,… với người bệnh.

Biểu hiện của bệnh quai bị ở người lớn

Từ sau khi tiếp xúc với virus khoảng 14 – 25 ngày thay đổi từ 2 – 4 tuần và trung bình 17 – 18 ngày. Trong thời kỳ này không có triệu chứng nào cụ thể.

• Suy nhược, kém ăn, miệng cảm giác khô.
• Mệt mỏi toàn thân, khó chịu, đau đầu.
• Bị sốt nhẹ, không kèm lạnh run.
• Đau họng và đau góc hàm.
• Vùng bị sưng không bị nóng, cũng không bị sung huyết.
• Tuyến mang tai to dần và đau nhức, đau gia tăng khi thăm khám hoặc khi nhai.

Tuyến mang tai sẽ bị sưng to thông thường tối đa từ 2 – 3 ngày và đau nhức 1 bên sau đó lan qua bên đối diện và tuyến nước bọt khác cao điểm 1 tuần sau đó cần nhỏ lại. Tuyến sưng lan ra vùng trước tai, lan đến cung dưới xương gò má lan đến dưới hàm và làm mất rãnh dưới hàm. Khi tuyến sưng to đầy phình tai ra ngoài và lên trên, da trên tuyến đỏ không nóng ấn vào có cảm giác đàn hồi. Thế nhưng vẫn có những trường hợp không biểu hiện các triệu chứng như trên khiến không ít người bị nhầm lẫn giữa bệnh quai bị và các bệnh khác như: viêm tuyến nước bọt hay viêm tuyến mang tai ……

Các biến chứng của bệnh quai bị

Bệnh quai bị tưởng chừng đơn giản thế nhưng bệnh vẫn có những biến chứng khá nguy hiểm mà người bệnh không thể lường trước được. Biểu hiện của bệnh quai bị ở người lớn có nhiều biến chứng như:

Viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn

Đa phần những bệnh nhân nam mắc bệnh quai bị thường có nguy cơ biến chứng của bệnh viêm tinh nhất là những bệnh nhân ở độ tuổi dậy thị. Triệu chứng của viêm tinh hoàn cụ thể như:

• Sốt cao, ớn lạnh, có đôi khi lạnh run, buồn nôn, đau bụng, da bìu đỏ.
• 1 hoặc 2 bên tinh hoàn bị sưng đau, thậm chí sưng gấp 2-3 lần so với bình thường. Nhưng sau 2-4 tháng mắc bệnh có thể tinh hoàn bị teo (30-40%).
• Cảm giác nóng rát chỗ tinh hoàn.
• Cương đau dương vật.
• Sốt càng cao thì bệnh càng nặng, sốt thường giảm sau 5 ngày, đau và sưng tinh hoàn giảm song hành với sốt, tuy nhiên có trường hợp đau tinh hoàn có thể kéo dài trên 2 tuần.

Nếu như người bệnh không kịp thời điều trị từ đó sẽ dẫn đến teo tinh hoàn cuối cùng dẫn đến tình trạng khô tinh trùng. Ảnh hưởng đến sự sinh sản thậm chí còn gây ra vô sinh. Còn đối với nữ giới bị viêm buồng trứng do biến chứng của quai bị chiếm đến 7%. Đối với những triệu chứng của viêm buồng trứng thường thấy:

• Cơn đau bụng âm ỉ, đau từng cơn bên hố chậu.
• Tình trạng sốt cao, không hạ.
• Ra huyết trắng bất thường.

Biến chứng bệnh quai bị ở người lớn còn có thể gây ra viêm màng não khi virus quai bị lây lan tràn vào lớp bảo vệ bên ngoài của não hay còn gọi màng não. Viêm màng não do virus quai bị gây ra sẽ không giống như viêm màng não do vi khuẩn thông thường người bệnh thường sẽ có những dấu hiệu như:

• Sốt nhẹ giống như cảm cúm.
• Rất nhạy cảm với ánh sáng.
• Đau đầu.
• Cứng cổ.

Những dấu hiệu này sẽ thường kéo dài trong vòng 14 ngày nếu trong hoặc sau thời gian mắc bệnh quai bị bệnh nhân có những dấu hiệu như trên thì nên đến bác sĩ chuyên khoa để kiểm tra vì nguy cơ bị viêm màng não là rất lớn. Ngoài ra bệnh nhân có thể bị viêm tụy tuy niên viêm tụy do quai bị thường không quá nghiêm trọng. Các triệu chứng của viêm tụy cụ thể như:

• Đau vùng trung tâm bụng.
• Tiêu chảy.
• Ăn không ngon.
• Sốt nhẹ.
• Da và lòng trắng của mắt có dấu hiệu vàng.
• Mất thính lực

Dấu hiệu của bệnh quai bị ở người lớn biến chứng đối với phụ nữ sẽ bị sẩy thai, trong 3 tháng đầu nếu như mẹ bầu mắc quai bị thì rất dễ sẩy thai hoặc thai nhi bị dị dạng. Hơn thế nữa mẹ bầu nếu mắc quai bị 3 tháng cuối rất dễ dẫn đến sinh non hoặc thai bị chết lưu. Trường hợp biến chứng nữa người lớn có thể bị viêm cơ tim sau 5 – 10 ngày mắc bệnh với các triệu chứng như:

• Đau vùng trước ngực
• Mệt nhọc và nhịp tim chậm.
• Thông thường những dấu hiệu này sẽ chấm dứt trong 35 ngày.

Ngoài ra, người bệnh còn gặp vấn đề bất thường ở mắt biến chứng thường gặp như:

• Viêm tuyến lệ
• Ảnh hưởng võng mạc
• Ảnh hưởng thị lực nhưng phục hồi sau đó khoảng 10-20 ngày.

Cách trị bệnh quai bị ở người lớn

Khi mắc bệnh, bệnh nhân có thể áp một miếng gạc ấm để giảm đau vùng tuyến bị sưng ngoài ra cần phải áp dụng chế độ dinh dưỡng khoa học, uống nhiều nước để giảm sưng nhanh nhất. Thế nhưng, người mắc bệnh quai bị không nên uống nước ép trái cây có vị chua vì nó chứa nhiều thành phần axit gây kích thích các tuyến mang tai tạo nhiều nước bọt và gây đau nhiều hơn.

Cách điều trị bệnh quai bị ở người lớn

Hạn chế thức ăn có chứa thành phần nếp như xôi, bánh chưng … vì chúng có thể làm cho vùng hàm trở nên sưng to hơn vì vậy nên chọn thức ăn dạng lỏng, mềm dễ nuốt tránh phải nhai nhiều gây đau cho người bệnh.

Người lớn bị quai bị cần kiêng tắm nước lạnh nên tắm ấm và không được ngâm mình quá lâu trong nước. Đồng thời giữ gìn vệ sinh sạch sẽ bởi đây là một trong những cách đẩy lùi bệnh một cách nhanh chóng. Hơn thế nữa người bệnh sẽ cần kiêng ra gió vì sẽ làm cho vùng quai bị sưng to hơn và tránh phát tán mầm bệnh ra môi trường không khí gây lây lan cho người khác. Trong trường hợp người bệnh bị viêm tinh hoàn nên mặc quần lót nâng dịch hoàn để giảm đau và giảm căng nếu bệnh nặng cần đưa người bệnh đến các bác sĩ để thăm khám chỉ định dùng thuốc hạ nhiệt, giảm đau chống viêm hoặc rạch giải ép túi tinh nhằm giải phóng tinh hoàn khỏi chèn ép và ngăn ngừa teo tinh hoàn thứ phát sau đó.

Cách phòng bệnh quai bị ở người lớn

Tiêm vacxin phòng bệnh quai bị, vacxin có thể được sử dụng bất kỳ thời điểm nào ở trẻ trên 1 tuổi, nhưng thích hợp nhất lúc 12 -15 tháng tuổi.

Đối với những trẻ em lớn hơn 1 tuổi nhất là những thanh niên ở độ tuổi dậy thì thường sống trong môi trường làm việc đông đúc sống tập thể cần phải được tiêm vacxin đầy đủ. Không được tiêm vacxin trong những trường hợp dưới đây

• Không được tiêm cho trẻ em dưới 1 tuổi.
• Người bệnh đang bị sốt.
• Đang điều trị thuốc giảm miễn dịch.
• Phụ nữ đang mang thai.
• Người mắc bệnh về máu và đang điều trị phóng xạ.
• Có những trường hợp sau khi tiêm ngừa vacxin nhưng vẫn mắc bệnh quai bị, bởi vì phụ thuộc vào nhiều yếu tố: chất lượng thuốc, kỹ thuật tiêm,…

Đối với những người đã tiếp xúc với virus quai bị bởi qua những con đường lây lan khác như: dùng chung vật dụng cá nhân, tiếp xúc với nước bọt người bệnh … có thể tiêm một loại thuốc miễn dịch thụ động ( Globulin ). Cách ly người bệnh quai bị cho đến khi hết sưng nhằm tránh việc lây nhiễm mầm bệnh cho người khác. Trong gia đình có người mắc bệnh quai bị thì khi tiếp xúc phải đeo khẩu trang và không được dùng chung vật dụng cá nhân.

Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu đối với quai bị. Việc điều trị bệnh chủ yếu là điều trị triệu chứng và nâng cao thể trạng bệnh nhân:

• Cho bệnh nhân nằm nghỉ tuyệt đối (nhất là khi có biến chứng sưng tinh hoàn)
• Dùng thuốc hạ sốt giảm đau như Paracetamol, Aspirine.
• Súc miệng nước muối
• Cho bệnh nhân ăn chế độ ăn lỏng và nhẹ, uống nhiều nước, tránh sử dụng các thức ăn, nước uống có vị chua.
• Chườm ấm hoặc chườm mát vùng góc hàm để giảm đau và giảm sưng tuyến nước bọt. Có thể dùng bài thuốc nam sau đây để bôi tại chỗ: hạt gấc đập bỏ vỏ ngoài, giã nhuyễn, ngâm với rượu trắng bôi tại vùng má bị sưng 4 - 5 lần/ngày.

Trên đây là những thông tin cần thiết cũng như các dấu hiệu nhận biết bệnh quai bị ở người lớn. Tuy đây là căn bệnh mang tính phổ biến và lành tính những nhất định không được chủ quan vì mức độ lây nhiễm khá cao và dễ trở thành dịch bệnh. Chính vì thế nếu bạn nghi ngờ mình mắc bệnh cần phải đến gặp các bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám và điều trị kịp thời tránh xảy ra những biến chứng về sau.