Dư luận xã hội hết sức bất ngờ trước thông tin tổng giám đốc nhà xuất bản giáo dục Việt Nam công bố bù lỗ khoảng 40 tỷ đồng/ năm cho việc in ấn, phát hành SGK và mong muốn xóa thế độc quyền để cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng.

Sở dĩ doanh thu trăm tỷ nhưng NXB vẫn kêu lỗ chục tỷ đồng là do các chi phí đầu vào như giá giấy, tiền công in, vận chuyển đều tăng trong khi giá bán do Bộ tài chính quản lý, giá này không được tăng mà giữ ổn định giá từ 8 năm nay. NXB Giáo dục Việt Nam phải tự hạch toán, cân đối, hoàn toàn không có hỗ trợ giá.

Có hay không nhà xuất bản GDVN bị lỗ 40 tỷ đồng mỗi năm

Nguyên nhân đó dẫn đến hoạt động xuất bản, phát hành sách giáo khoa luôn trong tình trạng lỗ nặng buộc NXB phải sử dụng các nguồn thu khác để bù lỗ, mỗi năm lên đến hơn 40 tỷ đồng. Cụ thể, báo cáo Kiểm toán tài chính, các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước năm 2017 của NXBGD, năm 2017 lỗ lỗ 38,14 tỉ đồng trong khi doanh thu từ SGK là 703,9 tỷ đồng; con số này vào năm 2015 tương ứng là lỗ 43,8 tỷ đồng, doanh thu 657,6 tỷ đồng.

Nhà xuất bản báo lỗ, tin hay không là tùy mỗi người. Giả sử cứ cho lời của lãnh đạo NXB là đúng, vì dẫu sao cũng được cơ quan kiểm toán nhà nước và cơ quan Thuế xác nhận nhưng đây chỉ là những số liệu trên sổ sách và chỉ là một phần của sự thực. Biết đâu NXB chỉ lỗ mảng SGK còn doanh thu tổng thể vẫn rất tốt.

Theo Báo điện tử Tiền Phong, số liệu mới nhất của Cục Phát triển Doanh nghiệp của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về hoạt động kinh doanh của NXB GD Việt Nam cho thấy: Lợi nhuận của NXB liên tục tăng, thậm chí là tăng mạnh. Ví dụ như năm 2017 lãi gấp đôi năm 2016, lên đến 145 tỉ đồng cộng thêm khoản lợi nhuận khác gần 5,8 tỉ đồng lên tới 150,8 tỉ đồng tổng lợi nhuận kế toán trước thuế. Như vậy là sau khi trừ mọi chi phí, lợi nhuận tăng gần gấp 2,1 lần so với năm 2016. Kế hoạch trong năm nay của đơn vị này là 1.180 tỉ đồng tổng doanh thu, doanh thu thuần đạt 1.130 tỉ đồng. Lãi trước thuế 82 tỉ đồng và lãi sau thuế 74,6 tỉ đồng. Trừ đi khoảng 40 tỉ tiền lỗ mỗi năm (tính riêng bình quân 3 năm qua) thì lãi hằng năm của NXB Giáo dục đều trên 100 tỉ đồng.

Cần xóa thế độc quyền sách giáo khoa

Lãi hơn 100 tỷ thì khó khăn gì? Sao chỉ công bố khoản lỗ mà không công khai doanh thu tổng thể của hoạt động kinh doanh? Phải chăng NXB chỉ công bố những khoản lỗ “khủng” để tìm kiếm sự chia sẻ, cảm thông từ dư luận xã hội?

Nói thật, in ấn và phát hành sách giáo khoa là loại hàng hóa đặc biệt và béo bở bởi không có tính cạnh tranh, luôn đắt khách nên nói lỗ đã khó tin chứ đừng nói lỗ đến 40 triệu. Lĩnh vực nào càng độc quyền thì càng đặc lợi chứ không thể có chuyện lỗ lớn như thế.

Thử đặt câu hỏi ngược lại, nếu lỗ thì tại sao không xóa thế độc quyền, cho nhiều công ty tư nhân cùng in ấn, cạnh tranh? Lỗ thì tại sao cứ tái bản “xoàng xoạch” để rồi tốn kém những chi phí đầu vào như lãnh đạo NXB GD kêu ca? Để rồi học sinh chỉ dùng một lần rồi vứt, để rồi 100 triệu cuốn SGK bị cho vào “sọt”, lãng phí nghìn tỷ đồng mỗi năm.

Những “bất thường” về thế độc quyền SGK đã nhắc tới quá nhiều, Bộ GD&ĐT qua nhiều nhiệm kỳ bộ trưởng chắc đã rõ nhưng đến tận thời điểm hiện tại, các đại biểu quốc hội lên tiếng mạnh mẽ thì mới quyết định cử đoàn kiểm tra đến NXB GD làm việc. Chưa kể, đoàn thanh tra này có làm việc nghiêm minh, công bằng hay không hay chỉ làm cho “đúng quy trình”. Nếu thế độc quyền không xóa được thì cũng đừng mong đợi nhiều về kết luận gì tích cực từ đoàn thanh tra. Giải tán độc quyền, có cạnh tranh bình đẳng, tài chính minh bạch, công khai, chịu sự giám sát của các cổ đông và dân thì mới lành mạnh và đáng tin.

Cứ liên tưởng đến vụ Petrolimex mà xem. Trước năm 2012 dù chiếm lĩnh thị trường xăng dầu nhưng tập đoàn nhà nước này liên tục bão lỗ. Báo cáo nhưng chẳng ai tin mà còn khẳng định đó là lỗ giả, lãi khủng. Từ sau 2012 đến nay, nhờ cổ phần hóa, năm nào cũng báo lãi vài ngàn tỷ và năm sau đều tăng so với năm trước.Ví dụ 2017 doanh thu 156.000 tỉ đồng, nộp ngân sách 36.000 tỉ đồng, vượt 10% so với năm 2016.

Nguồn: Cao đẳng Dược TPHCM